მასწავლებელთა პროფესიაში შესვლის სირთულეები

    მასწავლებლის პროფესია რეგულირებად პროფესიებს მიეკუთვნება, მაგრამ ეროვნულ კვალიფიკაციათა ჩარჩოში არ არის დაკონკრეტებული მასწებელთა კვალიფიკაცია ამომწურავად.

    როგორც ცნობილია, 2006 წელს დამტკიცდა მასწავლებლის მომზადებისა და პროფესიული განვითარების კონცეფცია (საქართველოს მთავრობის დადგენილება N29, 09 თებერვალი, 2006წ.)მომზადებული დოკუმენტის მიხედვით მასწავლებლობის უფლების მოპოვება შეეძლოთ განათლების ბაკალავრებსა და მაგისტრებს სკოლაში ერთწლიანი გამოსაცდელი პერიოდის (მენტორ-მაძიებლობა) და სასერტიფიკაციო გამოცდის წარმატებით ჩაბარების შემდეგ. განათლების ბაკალავრებს მხოლოდ დაწყებით კლასებში სწავლების უფლება ჰქონდათ, ხოლო განათლების მაგისტრებს - დაწყებით, საბაზო და საშუალო საფეხურებზე. ამ მოსაზრების უკუგდება მალევე გახდა საჭირო, რადგან მაგისტრატურაში არ სწავლობს იმ რაოდენობით მასწავლებლობის მსურველი, რამდენის საჭიროებაცაა. ამდენად, შემდეგ წლებში ბაკალავრიატდამთავრებულებსაც მიეცათ მასწალებლობის უფლება, მათ მენტორ-მაძიებლის პროგრამა უნდა გაევლოთ.

    გეგმის მიხედვით 2014 წლამდე მასწავლებელთა პროფესიული განითარების ცენტრს უნდა უზრუნველყო, რომ სკოლას ჰყოლოდა სპეციალურად მომზადებული მენტორი, რათა მათ შეძლებოდათ მაძიებლების მიღება. ვინაიდან ყველა სკოლას არ ჰყავდა მენტორი (შესაბამისად არ შეეძლო მაძიებლობის მსურველის მიღება), ეს პროგრამა პროფესიაში შესვლის ბარიერად იქცა.

   ამ პრობლემის დარეგულირების მცდელობა იყო ახალი საკანონმდებლო ცვლილება 2012 წელს, რომლის მიხედვითაც პროფესიაში შესვლის უფლება მიეცა უმაღლესდამთავრებულ ბაკალავრს მაძიებლობის გავლის გარეშე.

    მნიშვნელოვანია, რომ 2008 წელს შემუშავდა და დამტკიცდა მასწავლებლის პროფესიული და საგნობრივი სტანდარტი. სტანდარტით მოთხოვნილ ცოდნასა და უნარებთან შესაბამისობა მასწავლებელმა სასერტიფიკაციო გამოცდაზე უნდა დაადასტუროს. საკვალიფიკაციო მოთხოვნების დაკმაყოფილების შემთხვევაში მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი გასცემს მასწავლებლის სერტიფიკატს, რომელიც მოქმედებს გაცემიდან 8 წლის განმავლიბაში. (საქართველოს კანონი ზოგადი განათლების შესახებ, მუხლი 21).

    ჩნდება კითხვა - არის თუ არა პრობლემა ის, რომ ზოგადასაგანმანათლებლო დაწესებულების მასწავლებელს სახელწიფო არ ავალდებულებს პედაგოგიურ-მეთოდიკური ცოდნის ფლობას? კერძოდ, კი განათლების მეცნიერებების საბაკალავრო და სამაგისტრო პროგრამების გავლას.

    სამწუხარო ფაქტია, რომ ხშირ შემთხვევაში მასწავლებლობას იმ ფაკულტეტის კურსდამთავრებულები ირჩევენ (ქიმიკოსები, ფიზიკოსები და ა.შ.), რომელთაც უნივერსიტეტში არ უსაწავლიათ სწავლისა და განვითარების თეორიები და საგნობრივი მეთოდიკა. ვფიქრობ, არამართებულია, რომ დღეს ნებისმიერ უმაღლესდამთავრებულს შეუძლია ჩააბაროს სასერტიფიკაციო გამოცდა და მოიპოვოს მასწავლებლობის უფლება. სასკოლო საგნების რელევანტური სპეციალობის ბაკალავრებსა და მაგისტრებს მასწავლებლის მომზადების პროგრამა აუცილებელად უნდა ჰქონდეთ გავლილი.

    ბუნებრივია, ჩნდება კითხვა - რატომ აყენებს სახელმწიფო თანაბარ პირობებში იმათ, ვისაც გავლილი აქვს კონკრეტული მეცნიერული დისციპლინის (სასწავლო საგანი) საბაკალავრი პროგრაა და იმათ, ვისაც ძირითად სპეციალობასთან ერთად დამატებითი სპეციალობის ფარგლებში გავლილი აქვს პედაგოგიკის საბაკალავრო პროგრამა? უფრო მეტიც, რატომ არ ანიჭებს სახელწიფო უპირატესობას განათლების მაგისტრებს? კანონდებლობის დონეზე რატომ არ არის დარეგულირებული თანაფარდობა? რა თქმა უნდა, ამ კითხვებზე პასუხის გაცემა არც თუ ისე იოლია, მაგრამ ეს კითხვები ითხოვს არ თუ  პასუხს მხოლოდ, არამედ დაუყოვნებრივ რეაგირებას.

    უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოში არსებულ აკრედიტირებულ უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებათგან 10-მდე უნივერსიტეტი სთავაზობს აბიტურიენტს საბაკალავრო პროგრამას განათლებაში. ძირითადი მიმართულებებია - დაწყებითი განათლება, პედაგოგიკა და ინკლუზიური განათლება.

    საიდუმლო არ არის, რომ საუნივერსიტეტო პროგრამების მთავარი ხარვეზი თეორიის პრაკტიკისგან მოწყვეტაა. მნიშვნელოვანია, რომ უნივერსიტეტს მჭიდრო კავშირი ჰქონდეს სკოლებთან, მასწავლებლის მომზადების პროგრამის აუცილებელი კომპონენტი სასკოლო პრაქტიკა იყოს.

    ჩემი ვარაუდით, სასკოლო პრაქტიკის ქმედითუნარიანობისა და მასში ჩართული მასწავლებლების მოტივაციის გასაზრდის მიზნით კარგი იქნება ამუშავდეს სახელწიფო პროგრამები, რომლებიც ითვალისწინებს მასწავლებელთა დაფინანსებას; ასევე, არ იქნებოდა ურიგო, თუ მასწავლებელი ამ ტიპის საქმიანობის შედეგად მიიღებდა კრედიტებს პროფესიული განვითარების პროცესში. უნდა ითქვას ისიც, რომ სასკოლო პრაქტიკას უნდა მიენიჭოს პროფესიული სტაჟის (გათანაბრებული მაძიებლობის პროგრამით მიღებულ სტაჟთან) კვალიფიკაცია. მისი გავლის შემდეგ სტუდენტს (მასწავლებლობის მსურველს) არ უნდა შეექმნას პრობლემა დასაქმების თვალსაზრისით.

    ამდენად, საუნივერსიტეტო მომზადებიდან პროფესიაში შესვლა უნდა იყოს ლოგიკური. ამასთან, საჭიროა განცდა იმისა, რომ პროფესიაში შესვლას გამჭირვალე და სანდო მექანიზმები დაარეგულირებს.

    არასახარბიელო და სამწუხაროა განათლების მართვის საინფორმაციო სისტემების ვებ-გვერდზე (www.emis.ge.) გამოქვეყნებული სტატისტიკა. 2012 წლის მონაცემებით საქართველოში კერძო და საჯარო სკოლებში სულ 69828 მასწავლებელია. 20წლიდან 30-მდე ასაკობრივი ჯგუფის მასწავლებელთა რაოდენობა შეადგენს მთელი რაოდენობის მხოლოდ 10.10%-ს, მაშინ, როცა საპენსიო ასაკის მასწავლებელთა რიცხვი 10497%-ია.

   მრავალი კვლევა მიუთითებს, რომ ზოგადსაგანამანათლებლო დაწესებულებაში სწავლის ხარისხის გაუმჯობესება პირდაპირ პროპორციულად დაკავშირებულია მოტივირებულ და კვალიფირებულ მასწავლებელთან. რა თქმა უნდა, უდიდესი მნიშვნელობა აქვს საგანამანათლებლო პროგრამებსა და კლასში მოსწავლეთა რაოდენობას, მაგრამ წინსვლის მთავარი წინაპირობა მაინც კარგი პედაგოგია. ამასთან, აუცილებლია კარგად გავაანალიზოთ, რომ მასწავლებლად მუშაობის ხანგრძლივობა არ გულისხმობს კომპეტენციების აუცილებელ ზრდას. აუცილებელია სკოლაში ახალგაზრდა, იდეალისტი მასწავლებლების დასაქმება.

   მართალია, ახალი რეგულირებით („მასწავლებელთა მომზადების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული ზრდის სქემა“) სკოლის ადმინისტრაცია ვალდებულია არსებული ვაკანსია გამოაქვეყნოს საჯაროდ, თუმცა მთავარი პრობლემა მაინც პროფესიაში შესვლის გამჭირვალე და სანდო მექანიზმების არარსებობაა.

    ვიმედოვნებ, საკანონმდებლო ორგანოსთვის განსახილველად წარდგენილი მასწავლებელთა ახალი სქემა ზემოთ აღნიშნულ ყველა ხარვეზს გაითვალისწინებს და ახალგაზრდა თაობას მისცემს თავის ცოდნისა და პედაგოგიური სურვილების რეალიზების საშუალებას.